Participatie op 1,5 meter afstand

Dit artikel is geschreven door het programma Aardgasvrije Wijken en op hun website gepubliceerd in april 2020 (aardgasvrijewijken.nl)

‘Er stonden al veel bewonersbijeenkomsten gepland. Die zijn we niet direct allemaal online gaan maken. Eerst checkten we wat urgent is.’ Danielle Driessen is participatieadviseur programma Aardgasvrij bij de gemeente Amsterdam. Ze stuurt er op aan dat online bijeenkomsten met bewoners kort en krachtig zijn.

‘We zoeken via WhatsApp en telefoon contact met de bewoners die we al kennen. Om te vragen hoe het gaat en te overleggen over hoe verder. We gaan niet eenzijdig melden dat het niet doorgaat.’

‘We wilden die bijeenkomsten niet direct allemaal online maken’

Momentum behouden

In een paar buurten wil de gemeente sowieso online snel aan de slag, vertelt Danielle. ‘In de buurt de Banne doen we in nauwe samenwerking met een bewonersgroep onderzoek naar de warmte-opties voor de buurt. Daar willen we mee verder, om het momentum te behouden. Anders loopt de energie weg. We overleggen nu of en hoe de bewonersgroep online met de gemeente in gesprek wil.’

‘Cruciaal is een moderator die bedreven is met online tools’

Danielle stuurt er op aan dat online bijeenkomsten met bewoners kort en krachtig zijn: ‘40 minuten online overleg is al heel wat. Dit merkte ik ook bij interne overleggen. Dit geldt dus zeker voor bewoners. Zij hebben er misschien nog minder ervaring mee. Maak een korte strakke agenda en zorg dat je aan het eind allemaal duidelijk hebt hoe het daarna verder gaat. We willen online met acht tot tien bewoners spreken. Cruciaal daarbij is een goede moderator die bedreven is met online tools. Desnoods huren we iemand in. Leg de bewoners de spelregels heel goed uit, want de kans bestaat dat zij het nog nooit hebben gedaan. Je moet dus ook vooraf goed checken of ze er wel voor open staan.’

Webinar

‘In een andere buurt zouden we op 18 maart een startbijeenkomst met VvE’s houden. Die is gecanceld. Die mensen kennen elkaar nog niet en dan is intensief online overleg niet zo handig. We overwegen nu om voor hen een webinar te organiseren: een soort college. Dat draait dan primair om informeren, maar ook om vragen ophalen.’

‘Als mensen elkaar nog niet kennen, is online overleg niet zo handig’

Op 3 april ging de Amsterdamse Transitievisie Warmte de inspraak in. Op een speciale website staat de visie, een samenvatting, een filmpje en een formulier voor inspraakreacties. Danielle vertelt dat het plan is om daar ook een webinar over te houden, in samenwerking met platform 02025. Dit koplopersplatform organiseert - onder meer - maandelijks een energieontbijt. ‘In plaats van dat ontbijt doen we op 9 april een webinar over de Transitievisie. Na een korte presentatie kan men in de chat vragen stellen. Die beantwoorden we dan zo mogelijk ter plekke. Daarvan maken we een Q&A die we op de website ontsluiten.’

‘Het is een cadeautje dat we dit nu opeens gaan uitproberen’

‘Dat is heel leuk, dat blijven we vast ook na de crisis doen. Het is een cadeautje dat we dit nu opeens gaan uitproberen. Als we dat vaker doen, bouwen we een mooi archief op met informatieve webinars. Nu bereikt 02025 vooral de koplopers. Voor de wijken waar minder voorlopers zijn, is het nu toch even wachten tot we weer ‘fysieke’ ontmoetingen kunnen doen. We gaan nu niet online aan de slag in nieuwe buurten.’

Corona - 13 maart 2020

Deze week werd ik tijdens een workshop geïnspireerd door Guido Rijnja, communicatieadviseur bij de Rijksvoorlichtingsdienst. Hij citeerde de bekende dichtregels van Lucebert: alles van waarde is weerloos, wordt van aanraakbaarheid rijk. Wat Guido hiermee wilde illustreren is dat voor politici en mensen die bij de overheid werken, het leidende principe zou moeten zijn dat je aanraakbaar bent. Toegankelijk en aanspreekbaar zijn is voor ons, als mensen die bij de gemeente werken aan de aardgasvrijtransitie, onontbeerlijk. Met het begrip ‘aanraakbaar’ wordt nog helderder neergezet wat onze rol is. Je moet ‘tussen de mensen gaan staan’, noemde Guido het ook.

Met de ambitie Amsterdam aardgasvrij in 2040, hebben we een hele complexe opgave. Dat gaat alleen maar lukken als we tussen de mensen gaan staan en beginnen. Stapje voor stapje, buurt voor buurt, van kleine gesprekken op de bank bij mensen thuis, tot koplopersontbijten en Algemene Ledenvergaderingen van VvE’s. We proberen er te zijn, aanraakbaar en eerlijk over de opgave en de dilemma’s van de gemeente.

Terwijl ik dit schrijf krijg ik per mail de opdracht om volledig thuis te gaan werken. Mijn mailbox stroomt vol met annuleringen van bijeenkomsten. Misschien zijn we in deze tijden van corona genoodzaakt om wat minder letterlijk aanraakbaar te zijn. Ik ben wel digitaal bereikbaar en benieuwd wat online werken voor ons vak betekent.

#koppelkansen

Buurtbewoners koken op een buurtfestival. Op inductie. #koppelkans

De schoenenkast is inmiddels een bekend voorbeeld van een koppelkans bij het aardgasvrij maken van woningen. Ook ik kwam opgetogen bewoners tegen in Amsterdam Nieuw West, die in de nieuwe kast voor de afleverset van warmte, vooral een mooie nieuwe opbergplek zagen. Een aanwinst voor hun woning! Er wordt veel gesproken over koppelkansen in de transitie naar aardgasvrij. En dan gaat het niet alleen over een directe verbetering in de woning, zoals vloerverwarming of een extra schoenenkast, maar over het 'meekoppelen' van sociale en ruimtelijke opgaven. De buurt verbeteren, het groen aanpakken, werken aan de veiligheid of wergelegenheid. Allemaal mooie koppelkansen voor het aardgasvrij maken van de wijk. Want dan wordt de pijn van de verandering voor bewoners verzacht.

Mijn ervaring in Amsterdam is dat je niet te nadrukkelijk op zoek moet naar koppelkansen, Ze komen vanzelf voorbij. We voeren in Amsterdam het eerlijke gesprek over aardgasvrij en doen dat direct en zonder omwegen. En als het gesprek met bewoners over aardgasvrij op gang komt, gaat het al snel ook over andere manieren van verduurzamen, verbetering van de woningen, verbetering van het groen, de plassen op straat en de parkeerproblematiek. Om zo maar een paar thema’s te noemen die bewoners aandragen. Dan is het de kunst om te luisteren naar de zorgen en wensen van bewoners en quick wins en lange termijn opgaven te koppelen aan het buurtplan voor aardgasvrij. Als je zorgt dat bewoners zich herkennen in de plannen en deze hun toekomst beter maken dan haal je winst uit je #koppelkansen.